2025-2026 Tezsiz Yüksek Lisans Programları Süresi | Mezuniyet Koşulları | Başvuru Şartları | YÖK Kararları

Tezsiz Yüksek Lisans Nedir?

Tezsiz yüksek lisans, tez yazma zorunluluğu olmayan, daha çok mesleki bilgi ve uygulama becerileri kazandırmaya yönelik bir yüksek lisans programıdır. YÖK’ün Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği’nde, tezsiz programlar “öğrenciye mesleki konularda bilgi kazandırarak mevcut bilginin uygulamada nasıl kullanılacağını gösteren lisansüstü eğitim yöntemi” olarak tanımlanmıştır. Bu programlar, genellikle iş hayatında ilerlemek veya uzmanlaşmak isteyen lisans mezunlarınca tercih edilir. Tezsiz program mezunları akademik kariyere yönelmezler; doktoraya başvuru hakkı bulunmaz ve dolayısıyla akademik kadrolara atanamazlar. Bu yönüyle, tezli yüksek lisans programlarından ayrılırlar ve daha çok ikinci öğretim şeklinde, çalışma saatleri sonrasına uygun zamanlarda eğitim verilir.

Program Süresi ve Yapısı

• Tezsiz yüksek lisans programları, kısa sürede tamamlanacak şekilde yapılandırılmıştır.

• Program süresi en az iki, en çok üç yarıyıl olup bu süre içinde mezuniyet koşullarını sağlayamayan öğrenciler üniversiteden ilişik kesme durumuyla karşılaşırlar.

• Derslerin büyük bölümü ilk iki dönemde tamamlanır; üçüncü yarıyıl genellikle bitirme projesi çalışmasına ayrılır.

• YÖK yönetmeliğine göre tezsiz programlar en az 10 ders (toplam en az 30 ulusal kredi) ve dönem sonunda sunulan bir dönem projesinden oluşur.

• Bu ders yükü, Avrupa Kredi Transfer Sistemi (AKTS) karşılığı en az 90 AKTS’ye denk gelmektedir.

• Müfredatta ayrıca YÖK’ün zorunlu tuttuğu “Araştırma Yöntemleri ve Bilimsel Etik” adlı bir ders de bulunur.

• Dönem projesi kredisiz olup başarılı/başarısız şeklinde notlandırılır ve öğrencinin mezun olabilmesi için proje raporunu teslim etmesi ve gerekliyse sunumunu yapması gereklidir.

Mezuniyet Koşulları

• Tezsiz yüksek lisans öğrencilerinin mezun olabilmeleri için öngörülen tüm dersleri başarıyla tamamlamaları ve dönem projesinden geçer not almaları gerekir.

• Üniversitelerin yönetmeliklerine göre derslerden başarılı sayılmak için en az CC/CB harf notu almak ve genel not ortalamasını belirli bir seviyenin üzerinde tutmak şarttır.

• Örneğin birçok üniversitede asgari mezuniyet not ortalaması 2.50/4.00 (≈65/100) olarak belirlenmiştir.

• Tüm derslerini bu koşullarla tamamlayan ve dönem projesini başarıyla teslim edip (gerekliyse jüri önünde) savunan öğrencilere Tezsiz Yüksek Lisans Diploması verilir. Diploma üzerinde programın adı belirtilir; böylece mezuniyet alanı ve tezsiz program olduğu anlaşılır. Tezsiz programlarda tez hazırlanmadığı için yeterlik sınavı gibi uygulamalar tezli programlara kıyasla yaygın değildir, ancak bazı üniversiteler dönem projesi sunumu benzeri değerlendirmeler yapabilmektedir.

Başvuru Şartları

• Tezsiz yüksek lisans programlarına başvuru yapabilmek için adayların dört yıllık bir lisans diplomasına sahip olmaları gerekmektedir.

• Yükseköğretim Kurulu (YÖK) mevzuatına göre, tezsiz programlara öğrenci kabulünde ALES sınavı zorunlu değildir; üniversiteler isterlerse ALES puanı aramayabilirler.

• Nitekim uygulamada pek çok üniversite tezsiz yüksek lisans başvurularında ALES koşulu aramamaktadır.

• Örneğin, İTÜ’nün tezsiz programlarından birinin başvuru bilgilerinde “ALES is not required” ifadesi yer almakta ve bunun yerine adayların lisans mezuniyet notunun en az 2.00/4.00 (53,3/100) olması gerektiği belirtilmektedir.

• Genel olarak tezsiz program başvurularında lisans diploma notu için YÖK tarafından konulmuş asgari bir baraj bulunmamakla birlikte, bazı üniversiteler programın niteliğine göre minimum not ortalaması şartı koyabilir ya da başvuranları lisans notuna göre sıralayabilir.

Yabancı Dil Şartları

• Yabancı dil şartı, tezli programların aksine tezsiz yüksek lisans başvurularında genellikle aranmaz.

• YÖK, yüksek lisans programlarına girişte merkezi dil sınavı (YDS/YÖKDİL) puanı zorunluluğunu doktora programları için şart koşarken, yüksek lisans için böyle bir merkezi şart yoktur.

• Bu nedenle birçok üniversite, öğretim dili Türkçe olan tezsiz programlara kayıt alırken adaylardan yabancı dil puanı talep etmez.

• Nitekim bir örnek olarak, öğretim dili Türkçe olan bir programda “İngilizce yeterlilik istenmez” ifadesi açıkça belirtilmiştir.

• Ancak, eğer programın eğitim dili İngilizce ise, üniversite başvuru sırasında TOEFL, YDS gibi bir dil yeterlilik belgesi talep edebilir.

• Ayrıca bazı üniversiteler tezsiz program adaylarına mülakat veya yazılı bilimsel değerlendirme uygulayarak, lisans not ortalamalarını ve mesleki motivasyonlarını da göz önünde bulundurmaktadır.

Resmî Dayanaklar ve YÖK Kararları

• Tezsiz yüksek lisans programlarına ilişkin usul ve esaslar, YÖK tarafından belirlenen merkezi mevzuata dayanır.

• Bu alandaki temel düzenleme, 20 Nisan 2016 tarihli ve 29690 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği’dir.

• İlgili yönetmelik, 24 Ekim 2022 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan değişikliklerle güncellenmiş ve tezsiz programların kredi/AKTS yükü ile sürelerine dair hükümler netleştirilmiştir.

• Örneğin, bu yönetmelikte tezsiz yüksek lisansın en az 30 kredi ve 90 AKTS ders yükünden oluşacağı ve program süresinin 2-3 yarıyıl ile sınırlı olduğu açıkça hükme bağlanmıştır. Yine aynı yönetmelik ve YÖK kararları doğrultusunda, tezsiz programlara öğrenci kabulünde ALES şartının aranıp aranmayacağı üniversitelerin senatolarına bırakılmıştır.

• YÖK’ün lisansüstü eğitimle ilgili bu kararları, üniversitelerin hazırladığı enstitü yönetmeliklerine de yansıtılmakta ve tüm Türkiye’deki tezsiz yüksek lisans programları bu çerçevede yürütülmektedir.

• Resmî mevzuata dayalı bu standartlar sayesinde, 2025-2026 akademik yılı itibariyle ülke genelindeki tezsiz yüksek lisans programlarında benzer kriterler ve şartlar geçerli olacaktır.

• Böylece adaylar, hangi üniversiteye başvururlarsa başvursunlar, YÖK onaylı yönetmelikler çerçevesinde belirlenmiş genel ilkelere tabi olduklarını bilerek süreçlerini planlayabilirler.

Kaynakça: Yükseköğretim Kurulu Lisansüstü Eğitim Yönetmeliği (RG 20.04.2016/29690 ve değişiklikler), üniversitelerin lisansüstü yönetmelikleri ve enstitü duyuruları. Bu resmi dayanaklar, tezsiz yüksek lisans programlarına dair en güncel ve geçerli bilgileri sunmaktadır.